De rechten van mensen met een handicap staan al vele jaren op de internationale agenda. Een belangrijk document is het VN Verdrag inzake de rechten van mensen met een handicap en de Resolutie van het Europees Parlement van 18 juni 2020 over de Europese strategie inzake handicaps post-2020, waarin benadrukt wordt dat alle personen met een handicap gelijke rechten moeten hebben op alle gebieden van het leven, recht op onvervreemdbare waardigheid, gelijke behandeling, zelfstandig leven, autonomie en volledige deelname aan de samenleving, waarbij hun inbreng in het sociale en economische proces van de Europese Unie wordt gerespecteerd en gewaardeerd (motie van een Resolutie B-9-0123/2020 aangenomen door het Europees Parlement).
In dit kader is het van belang om te kijken hoe mensen met een handicap werden en deels nog worden benaderd. Mensen met ene handicap werden en worden deels nog benaderd vanuit het “medisch model”. Het medisch model gaat er vanuit dat de autonomie van een persoon met een handicap beperkt is tengevolge van zijn/ haar beperking. Wanneer de medische professional de personen niet kunnen genezen of revalideren, wordt hij/ zij beschouwd als iemand die als gevolg daarvan een beperkt vermogen heeft om aan de samenleving deel te nemen. Sociale uitsluiting is daarvan een gevolg. Verder versterkt deze situatie ook de afhankelijkheid van de persoon met en handicap. Op economisch gebied werden mensen met een handicap minder gewaardeerd, vanwege de veronderstelling dat zij niet economisch productief zijn. Het resultaat van dit alles is niet alleen financiële, maar ook sociale ongelijkheid.
Als reactie op deze ongelijkheid is het “sociale model” ontwikkelt. In plaats van de gerichtheid op de beperking zelf richt het sociale model zich op de samenleving als oorzaak van de problemen die de persoon met een handicap ervaart. Om het sociale model beter te kunnen begrijpen is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen “beperking” en “handicap. De beperking wordt toegeschreven aan functionele beperking die worden gekenmerkt door een lichamelijke of geestelijke beperking. Handicap houdt verband met het verlies aan kansen in de samenleving als gevolg van het falen van de samenleving om de(fysieke en sociale) barrières te slechten die de deelname aan de samenleving belemmeren.
Het sociale model is gericht op het slechten van barrières. De focus op het slechten van barrières is een belangrijke stap voorwaarts. Door te kijken naar wat mensen kunnen in plaats naar wat ze niet kunnen, geeft perspectief. Dit betekent niet dat er geen aanpassingen nodig zijn, integendeel, ze zijn nodig om mensen in staat te stellen erbij te horen en te kunnen deelnemen aan de samenleving.
Om het sociale model door te kunnen voeren zullen er belangrijke veranderingen in de samenleving moeten plaatsvinden. Naast fysieke aanpassingen op een wijze dat algemene voorzieningen voor iedereen toegankelijk zijn, zijn er ook aanpassingen nodig in mentaliteit. Binnen de samenleving zal de gedachte moeten postvatten dat mensen met een handicap er volledig bijhoren en dat zij daartoe in staat moeten worden gesteld.
Voor zorginstellingen hebben deze ontwikkelingen gevolgen. De zorg zal zich anders moeten gaan richten. Niet alles behoeft op de schouders van de zorgverleners te liggen. Niet langer zorgen -naast zorg gerelateerd aan de beperking – voor alles, maar ondersteunen, faciliteren en stimuleren van inclusie en participatie.